Danh sách bạn bè trên Facebook Nguyễn Phúc Thảo của mình phần lớn là những bạn yêu thích viết lách. Vậy nên, việc thường xuyên trò chuyện với những bạn mới tập viết đã trở nên khá quen thuộc. Mình nhớ có lần, một bạn nhắn tin tâm sự: “Mặc dù em đã rất cố gắng đầu tư, nhưng khi đọc lại bài viết của mình, em vẫn thấy không hài lòng. Lượt tương tác thì lèo tèo, hầu như không ai thích đọc bài của em, chị ạ.” Mình liền đề nghị bạn ấy gửi thử một bài từng viết để mình xem qua.
Sau khi đọc xong thì mình phát hiện ra là vấn đề lớn nhất của bạn không nằm ở cách xác định mục tiêu viết, cũng không nằm ở cách lựa chọn góc tiếp cận mà chính là ở cấu trúc bài viết. Một yếu tố tưởng chừng đơn giản nhưng ảnh hưởng rất nhiều đến độ mạch lạc và sức hút của một bài viết.
Và đó cũng chính là điều mình muốn chia sẻ trong bài viết hôm nay, cách phân tầng thông tin thông qua một vài cấu trúc bài viết cơ bản.
Vì sao chúng ta cần đầu tư vào cấu trúc bài viết?
Trải qua nhiều năm làm và học với viết lách, mình nhận thấy một bài viết có thể khiến người đọc dừng lại không chỉ là tiêu đề hấp dẫn hay lời mở đầu duyên dáng mà còn nằm ở cách người viết biết điều phối thông tin.
Điều phối ở đây nghĩa là chúng ta biết cách nên đưa cái gì lên trước, giữ cái gì lại sau, rồi sắp xếp như thế nào để mỗi câu mỗi đoạn nối tiếp với nhau một cách mạch lạc. Nói một cách khác là chúng ta cần phải hiểu và vận dụng cách phân tầng thông tin trong bài một cách logic để độc giả dễ dàng đọc và tiếp nhận được thông tin chúng ta muốn truyền tải. Nhất là trong thời đại mà người đọc không có nhiều thời gian, ít có sự kiên nhẫn thì điều này lại càng quan trọng hơn bao giờ hết.
Xét ở khía cạnh người viết, việc đầu tư vào cấu trúc bài viết còn mang lại nhiều lợi ích thiết thực. Khi biết cách phân tầng thông tin, bạn sẽ không còn cảm thấy mơ hồ hay lạc lối giữa hàng loạt ý tưởng đang nhảy nhót trong đầu. Mỗi phần đều có vị trí rõ ràng, nên quá trình viết sẽ trở nên trôi chảy, dễ kiểm soát và tiết kiệm được khá nhiều thời gian cho việc chỉnh sửa biên tập sau này.
Hơn nữa, một cấu trúc hợp lý còn giúp người viết nhìn rõ đâu là phần trọng tâm, đâu là phần dẫn dắt và đâu là phần cần dừng lại để tạo nhấn. Nó giống như việc xây một ngôi nhà có bản thiết kế rõ ràng, không chỉ giúp quá trình xây dựng diễn ra suôn sẻ mà còn tạo nên một tổng thể vững chắc, dễ đi vào lòng người.
Một số cấu trúc bài viết bạn có thể tham khảo
Dưới đây là một số cấu trúc bài viết cơ bản cũng như cách phân tầng thông tin trong quá trình triển khai bạn có thể tham khảo cùng mình nhé!
Cấu trúc hình tam giác ngược
Cấu trúc hình tam giác ngược là dạng cấu trúc mình đã từng viết rất nhiều trong những năm học và làm cộng tác viên báo chí. Bạn cứ hình dung hình tam giác ngược nó như thế nào thì nội dung bạn trình bày cũng được điều phối theo như thế ấy. Những phần thông tin quan trọng nhất như Ai (Who) – Cái gì (What) – Thời gian nào (When) – Ở đâu (Where) – Tại sao (Why) sẽ được đặt lên đầu, sau đó mới đến phần bổ sung Như thế nào (How) ở cuối bài viết.
Sau này khi bước chân vào lĩnh vực làm tiếp thị nội dung, mình cũng thường áp dụng cấu trúc này cho các dạng bài như truyền thông, bài tin tức trên website, bài landing page,…
Cách triển khai:
- Phần đầu: Chốt luôn ý chính (gọi là “cái móc treo thông tin”)
- Phần giữa: Diễn giải hoặc dẫn chứng, ví dụ
- Phần cuối: Thông tin bổ sung, ít quan trọng hơn
Ví dụ:
Từ tháng 9/2024, khóa học viết content marketing mang tên Basic Content Writing 3IN1 chính thức được mình mở bán online tại Blog nguyenphucthao.com. Chương trình dành cho người mới bắt đầu đi làm hoặc người muốn tự vận hành Business riêng của mình. Học viên sẽ được hướng dẫn toàn diện từ tư duy viết, cách tạo nội dung website, fanpage, PR cho đến xây dựng thương hiệu cá nhân,…Đây là khóa học tâm huyết mình đã hoàn thành và công bố trước khi nghỉ chuẩn bị sinh em bé.
Xem thêm: Hiểu và áp dụng công thức 5W+1H trong một bài viết
Cấu trúc diễn dịch và quy nạp
Cấu trúc diễn dịch và quy nạp thường được dùng để triển khai nội dung chi tiết trong từng đoạn văn, ít khi được đề cập đến việc viết tổng thể cho một bài viết. Thường thì nếu bàn về cấu trúc logic tổng thể của một bài viết người ta sẽ xét đến các mô hình như tam giác ngược/xuôi, hình chữ Z, cấu trúc AIDA,… Tuy nhiên chúng ta vẫn có thể sử dụng cấu trúc này ở tầng bài viết nếu muốn triển khai nội dung một cách mạch lạc dễ hiểu.
Cách triển khai cấu trúc diễn dịch:
- Mở đầu: Đưa ra luận điểm hoặc thông điệp chính
- Các đoạn sau: Dẫn giải, phân tích, chứng minh, minh họa
- Kết luận: Khẳng định lại hoặc mở rộng liên hệ
Ví dụ:
Viết content trong vai trò một người mẹ toàn thời gian đòi hỏi sự sắp xếp và kỷ luật hơn mình từng nghĩ. Mình thường tranh thủ làm việc khi con ngủ, tận dụng từng khoảng thời gian nhỏ trong ngày để chỉnh sửa bài, trả lời email, hoặc đọc thêm tài liệu. Nhiều khi đang viết dở thì con quấy, con khóc buộc phải bỏ ngang. Nhiều đêm muộn mới có thời gian yên tĩnh để ngồi vào bàn làm việc. Nhưng chính nhịp sống chen chúc đó giúp mình học cách tối ưu từng phút giây trong hành trình làm song hành giữa làm mẹ và làm Content Freelancer này.
Cách triển khai cấu trúc quy nạp:
- Mở đầu: Một tình huống cụ thể hoặc chuỗi dẫn chứng
- Các đoạn giữa: Dần gợi mở những tầng nghĩa ẩn sau tình huống
- Kết luận: Kết luận, đúc rút, thông điệp để lại
Ví dụ:
Mỗi đêm, khi con gái đã ngủ say, công việc nhà cửa đã xong xuôi, mình mới bắt đầu mở máy tính và làm việc. Có hôm gần nửa đêm mới bắt đầu gõ những dòng đầu tiên trong lúc cả nhà đã chìm vào im lặng. Không phải vì mình yêu thích làm việc khuya mà là vì hiện tại mình là một bà mẹ bỉm sữa toàn thời gian. Mọi nhu cầu cá nhân và công việc đều được xếp sau con. Những ai làm nội dung trong hoàn cảnh này có lẽ sẽ hiểu một điều là, không phải lúc nào mình cũng làm việc ở trạng thái tốt nhất nhưng có lẽ chính tình yêu nghề và ý thức công việc là thứ có thể giúp chúng ta bước tiếp một cách bền bỉ. Và cũng chính vì thế mà mình nhận ra rằng, để viết nên những nội dung thực sự gắn kết, chúng ta cần phải bắt đầu từ cuộc sống chân thật nhất – là cuộc sống của chính mình.
Xem thêm: Làm sao để chuyển mục tiêu viết thành thông điệp đúng trọng tâm?
Cấu trúc liệt kê:
Cấu trúc dạng liệt kê thường bắt đầu bằng một câu mở đầu khái quát để giới thiệu chủ đề hoặc ý chính. Sau đó chúng ta lần lượt đưa ra các luận điểm nhỏ (thường từ 2–4 ý), mỗi ý có thể được giải thích hoặc bổ sung bằng ví dụ.
Cách triển khai:
- Câu chủ đề: Giới thiệu chung về chủ đề đang đề cập.
- Các luận điểm: Trình bày từng ý theo thứ tự rõ ràng (thứ nhất, thứ hai, hoặc dấu gạch đầu dòng).
- Có thể có câu kết: Tóm tắt hoặc nhấn mạnh lại tổng thể.
Ví dụ:
Làm content khi trở thành một bà mẹ bỉm sữa khiến mình thay đổi nhiều điều, không chỉ trong cách làm việc mà cả trong cách cảm nội dung.
Mình học được rằng:
- Thời gian có hạn, nên phải chọn lọc nội dung thật sự có giá trị để viết.
- Tối ưu hóa từng phút giây trong ngày để có thể viết trên các phương tiện khác nhau.
- Những khoảng thời gian hiếm hoi để làm việc khiến mình trân trọng nghề viết hơn.
- Từ một người làm content theo chiến lược, mình bắt đầu học cách làm content từ trái tim.
Trên đây là một số cấu trúc triển khai, phân tầng nội dung bài viết cơ bản nhất bạn có thể dễ dàng áp dụng. Thực tế thì không có cấu trúc nào đúng tuyệt đối mà chỉ có cấu trúc phù hợp với từng mục tiêu viết mà thôi. Chúng ta không nhất thiết phải viết duy nhất một cấu trúc trong toàn bộ nội dung bài viết mà có thể kết hợp linh hoạt giữa các phần triển khai.
Lưu ý là, nếu viết dạng liệt kê hãy đảm bảo từ 3 ý trở lên. Nếu bạn muốn chuyển đoạn hãy dùng những từ nối một cách nhẹ nhàng như đồng thời, ngoài ra, vì vậy,..để bài viết của bạn trở nên mượt mà hơn.
Cấu trúc không phải là chiếc áo giáp khiến bạn viết như một cái máy mà là khung xương giúp bài viết được đứng vững hơn, dễ hiểu hơn và đi xa hơn. Khi chúng ta biết cách phân tầng thông tin một cách hợp lý, bài viết sẽ trở nên gãy gọn và có tính thuyết phục một cách tự nhiên với người đọc.
Nếu bạn thấy những cấu trúc này hữu ích, hãy thử áp dụng vào bài viết tiếp theo của mình và chia sẻ kết quả nhé!
Xem thêm: 4 bước để chọn đúng hướng khai thác và tạo chiều sâu cho bài viết
