Có thể thấy, ngày nay thông tin xuất hiện nhan nhãn ở khắp mọi nơi cùng tốc độ lan truyền đến chóng mặt. Một bài báo chỉ cần có tiêu đề giật gân thôi cũng có thể trở thành đề tài hot, một status cá nhân đôi khi cũng có thể viral. Thế nên nếu không đủ tỉnh táo trong việc chắt lọc thông tin, rất có thể chúng ta sẽ gặp nhiều sai lệch trong suy nghĩ, hành xử và cả chia sẻ.
Trong trường hợp bạn là người viết thì việc chọn lọc nguồn tin đáng tin cậy để làm “điểm tựa” cho nội dung mình viết ra lại càng phải được chú trọng. Vì nếu không xác định được nguồn thông tin thì rất có thể bạn sẽ rơi vào những cái bẫy nguy hiểm. Một là bài viết có thể sai sự thật dẫn đến sự mất uy tín. Và hai là, nội dung trở nên hời hợt không đáng tin, không có trọng lượng.
Vậy đâu là những nguồn có thể giúp bạn xác định thông tin một cách uy tín để phục vụ cho bài viết của mình. Chúng ta cùng tìm hiểu ngay sau đây nhé.
Các nguồn thông tin đáng tin cậy bạn có thể chọn làm “điểm tựa” cho bài viết
1. Báo chí chính thống:
Báo chí là nguồn cung cấp thông tin một cách nhanh chóng có tính cập nhật cao. Đây là một trong những nguồn tin bạn có thể tự tin chọn lọc để dẫn nguồn. Tuy nhiên không phải tất cả bài báo đều có độ tin cậy như nhau. Vậy nên khi tham khảo thông tin trên báo chí, bạn nên ưu tiên các cơ quan uy tín như Tuổi Trẻ, VNExpress, Thanh Niên, Nhân Dân,….
Khi đọc báo, bạn cũng không nên dừng lại ở việc đọc tiêu đề rồi thôi mà hãy đọc kỹ luôn phần nội dung, ngày xuất bản, tên tác giả. Cùng một tin tức, nhưng bạn cần đặt trong sự so sánh trên nhiều tờ báo khác nhau để có được cái nhìn đa chiều. Hay nói cách khác là tránh để bản thân có cái nhìn phiến diện một chiều mang tính chủ quan cá nhân.
Ví dụ: Nếu bạn đang viết về xu hướng tiêu dùng xanh thì đừng chỉ trích một bản tin sự kiện “Hội thảo X về sản phẩm thân thiện môi trường vừa diễn ra tại Hà Nội với sự tham gia của nhiều doanh nghiệp” rồi bỏ ngỏ. Hãy tìm thêm các bài phân tích dài hơn, có số liệu, có dẫn lời chuyên gia.
2. Nghiên cứu khoa học:
Nếu báo chí cho bạn cái nhìn thời sự thì nghiên cứu khoa học lại là cái gốc vững chắc cho việc lập luận bài viết của bạn. Trong giới học thuật và truyền thông quốc tế thì đây là nguồn thông tin rất được xem trọng.
Theo mình tìm hiểu, trường hợp cần sử dụng nguồn tin từ các nghiên cứu khoa học thì bạn có thể tìm kiếm trên các kho chính thống như công cụ tìm kiếm học thuật (Google Scholar, BASE), mạng lưới nghiên cứu (ResearchGate), thư viện điện tử (Thư viện Quốc gia, WorldCat), tạp chí khoa học (VJOL, Springer),…Tốt hơn hết bạn nên ưu tiên các nghiên cứu đã được phản biện chéo, đọc tóm tắt để lấy thông tin chính,…
Ví dụ: Viết về ảnh hưởng của mạng xã hội đến sức khỏe tâm lý, bạn có thể dẫn một nghiên cứu từ Journal of Adolescent Health (JAH) để tăng sức nặng cho bài viết. JAH là một tạp chí khoa học quốc tế, bình duyệt (peer-reviewed journal) chuyên về sức khỏe và y tế vị thành niên – thanh thiếu niên với tên ban đầu là Journal of Adolescent Health Care.
3. Ý kiến chuyên gia:
Xuất phát điểm là một người học và làm báo, nên việc sử dụng ý kiến chuyên gia trong nội dung bài viết được mình sử dụng rất nhiều. Ý kiến của các chuyên gia sẽ giúp cho bài viết của bạn trở nên đáng tin hơn trong mắt người đọc. Đó cũng là chiếc cầu nối biến những kiến thức phức tạp thành nội dung dễ hiểu.
Lời khuyên dành cho bạn là hãy:
- Tìm các chuyên gia có kinh nghiệm thực tiễn, đang làm việc trong lĩnh vực bạn muốn viết bài để trích dẫn thông tin.
- Chú ý đến bối cảnh họ phát biểu (một hội thảo chính thống khác với status cá nhân).
- Nếu trích dẫn trực tiếp, hãy ghi rõ tên, chức danh, nguồn phát biểu.
Ví dụ: Nếu viết về xu hướng marketing 2025 thì bạn nên trích lời một giám đốc chiến lược tại một agency lớn sẽ thuyết phục hơn so với việc bạn chỉ đoán cảm tính hay dẫn lời từ một người người bình thường trong ngành.
4. Tổ chức uy tín:
Thông thường, các tổ chức (chính phủ, NGO, viện nghiên cứu, công ty lớn) sẽ phát hành báo cáo chuyên ngành định kỳ. Nguồn thông tin này là cực kỳ hữu ích, vì có số liệu gốc, khảo sát rộng và phân tích hệ thống. Tuỳ thuộc vào từng lĩnh vực hoạt động mà bạn có thể ưu tiên lựa chọn các tổ chức phù hợp. Đó có thể là tổ chức trong và ngoài nước đều được, miễn là nó uy tín. Một lưu ý dành cho bạn là cần nắm chính xác năm xuất bản của những báo cáo này. Số liệu báo cáo đi kèm càng gần thời điểm dẫn nguồn thì càng tốt. Không nên dùng số liệu đã quá cũ (ví dụ 5-10 năm) vì có thể sẽ không còn phù hợp với thực tiễn bài viết nữa.
Ví dụ: Nếu muốn viết về tình trạng sức khỏe tâm lý của người trẻ, một thống kê từ khảo sát của Bộ Y tế hoặc báo cáo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) sẽ đáng tin cậy hơn nhiều so với một bài viết chia sẻ kinh nghiệm cá nhân trên diễn đàn.
5. Sách chuyên ngành
Nếu báo chí mang tính thời sự, nghiên cứu khoa học cho bạn gốc rễ lập luận, ý kiến chuyên gia giúp làm rõ vấn đề, tổ chức uy tín mang lại hệ thống dữ liệu thì sách chuyên ngành lại là nơi cho bạn cái nhìn bền vững và chiều sâu của tri thức.
Một cuốn sách chuyên ngành thường được viết bởi những tác giả có nhiều năm nghiên cứu, giảng dạy hoặc thực hành trong lĩnh vực đó. Thông thường nội dung sách sẽ cung cấp kiến thức nền tảng để giúp bạn hiểu được quá trình hình thành, bối cảnh và các trường phái tư duy liên quan. Khi tham khảo thông tin sách, bạn nên chọn các tác phẩm đã được xuất bản bởi nhà xuất bản uy tín, có hội đồng phản biện hoặc được giới chuyên môn công nhận. Đồng thời khi trích dẫn từ sách, bạn cũng nên ghi rõ tên tác giả, tên sách, năm xuất bản, thậm chí cả trang tham chiếu nếu cần. Điều này vừa thể hiện sự tôn trọng tri thức vừa giúp người đọc tin tưởng hơn vào cơ sở lập luận mà bạn đang sử dụng.
Ví dụ: Nếu bạn viết về nghệ thuật bán hàng bằng cách kể chuyện thì có thể trích dẫn nội dung phù hợp trong cuốn “Nghệ thuật bán hàng bằng storytelling” của Paul Smith. Đây là một trong những cuốn sách mà mình rất thích trong hành trình học viết content marketing. Hoặc nếu bạn đang viết cho lĩnh vực Y học, thì những trích dẫn trong giáo trình Y khoa giảng dạy ở các cơ sở giáo dục uy tín sẽ trở thành nền tảng đáng tin cậy để bạn phân tích sâu hơn.
5 bước kiểm tra độ tin cậy của nguồn thông tin
Để không bị “chìm” trong biển dữ liệu cũng như loại bỏ những nguồn tin “yếu”, bạn có thể thực hiện 5 bước đơn giản mà mình vẫn thường hay áp dụng sau đây:
Bước 1: Xác định tác giả và tổ chức phát hành. Họ có phải là chuyên môn trong lĩnh vực này không. Thông tin phát hành ra do tổ chức nào đứng sau (ví dụ như báo chí, trường học, viện nghiên cứu,…)
Bước 2: Kiểm tra ngày xuất bản. Ngày xuất bản như đã nói ở trên, càng gần với thời điểm cần dẫn nguồn vào trong càng tốt. Bên cạnh đó bạn cũng cần kiểm tra xem dữ liệu cũ đã được cập nhật trong bối cảnh hiện tại hay chưa nhé.
Bước 3: Đối chiếu nhiều nguồn. Cùng một thông tin nhưng nội dung có xuất hiện trên nhiều nguồn khác nhau không. Nếu chỉ thấy một nguồn duy nhất thì bạn cần có sự cẩn trọng kiểm tra lại một lần hoặc vài lần nữa.
Bước 4: Đánh giá độ sâu của thông tin. Tốt nhất nên chọn nguồn có số liệu, nghiên cứu và trích dẫn rõ ràng. Những thông tin mang tính chất cảm tính, suy đoán cá nhân nên được loại bỏ.
Bước 5: Xem mục đích xuất bản là gì. Nguồn tin có dấu hiệu giật title, câu view không. Nội dung đưa ra có nhằm mục đích cung cấp thông tin một cách trung lập khách quan không hay đang cố gắng quảng bá, thuyết phục theo một hướng nào đó.
Viết là chia sẻ quan điểm nhưng quan điểm chỉ thực sự có trọng lượng khi dựa trên nền tảng thông tin đáng tin cậy. Một bài viết có thể không cần bay bổng nhưng nhất định phải chính xác và có gốc rễ. Việc chọn lọc thông tin để làm “điểm tựa” cho bài viết cũng giống như cách chúng ta chọn nguyên liệu nấu ăn vậy. Nguyên liệu sạch thì món mới ngon, dữ liệu chắc thì bài mới vững.
Trên đây là một số nguồn tin cũng như các bước kiểm tra độ tin cậy bạn có thể chọn lọc để dẫn nguồn trong bài viết. Mong rằng chia sẻ lần này của mình sẽ giúp ích được cho bạn ít nhiều nhé!
Xem thêm:
